Nie da się nie zauważyć zmian, jakie na przestrzeni wieków zachodziły w obszarze małej architektury cmentarnej. Współcześnie także często stajemy przed dylematem: jaki pomnik wybrać?
Historia świata grobami znaczona
Śmierć jest we wszystkich religiach i kulturach niezwykle ważnym wydarzeniem – nie dziwi więc fakt uroczystych pożegnań zmarłych i upamiętniania ich za pomocą budowli nagrobnych. W czasach najdawniejszych były to kurhany oraz kopce usypywane z ziemi i wzmacniane elementami z drewna lub kamienia. W starożytnym Egipcie bogaci spoczywali w mastabach lub piramidach. Grecy stawiali na grobach ozdobne stele lub wznosili okazałe budowle – mauzolea lub tolosy. Na terenie Imperium Rzymskiego popularnym sposobem upamiętniania miejsca pochówku były stele oraz sarkofagi – bogato zdobione kamienne trumny w kształcie skrzyni. Najzamożniejsi i zasłużeni obywatele spoczywali w mauzoleach lub kaplicach.
Średniowiecze to czas grobów przykrytych prostymi płytami kamiennymi, zdobionych krzyżem. Znamienite osobistości grzebano w świątyniach w tumbach ściennych lub pod posadzkami – takie nagrobki przykrywane były sarkofagami lub płytami z cennego, pięknie zdobionego kamienia.
Szczyt rozwoju architektury nagrobnej przypada na okres renesansu oraz baroku. To czasy wznoszenia kaplic, czasem z kilkoma pomieszczeniami i wielokondygnacyjnymi nagrobkami. Jako przykład warto podać niezwykłej urody zabytek architektury renesansowej – Kaplicę Zygmuntowską na Wawelu.
Wiek XVIII to powrót do surowszych i skromniejszych form – począwszy od klasycyzmu przez kolejne epoki stylów architektonicznych ten trend utrzymuje się do dzisiaj. Wprawdzie kaplice czy duże grobowce rodzinne wnoszone są nadal, ale najwięcej grobów w naszej kulturze ozdabiają skromne, niewielkie pomniki wykonane z kamienia.
Gdziekolwiek się znajdziemy zawsze warto zajrzeć na miejscowy cmentarz – to ważny świadek historii. Groby są zapisem dziejów ludzi, którzy kiedyś tu żyli i działali na rzecz społeczności.
Jaki pomnik wybrać? Najlepszy materiał na nagrobek
O wyborze pomnika decyduje wiele czynników. Najważniejszym i pierwszym, który należy wziąć pod uwagę jest ostatnia wola zmarłego. Nie wszyscy jednak zostawiają dyspozycje co do nagrobku, więc rodzina musi samodzielnie dokonać wyboru.
Wśród materiałów wykorzystywanych na pomniki nagrobne miejsce naczelne zajmuje kamień naturalny. Zazwyczaj wykorzystywany jest granit, rzadziej marmur oraz piaskowiec.
Granit jest skałą twardą, szklistą, odporną na działanie czynników atmosferycznych. W naturze występuje w licznych odmianach kolorystycznych (szary, czarny, brąz, czerwień, zieleń, niebieski, biel, fiolet). Cechą granitu jest także znaczna różnorodność wzorów. W Polsce najczęściej wykorzystuje się granit z kamieniołomów w Strzegomiu lub Strzelinie.
Piaskowiec jest skałą piękną, ale dość miękką, więc nietrwałą. Marmur to materiał cenny i bardzo elegancki, jednak nie jest tak odporny jak granit.
Kamień sztuczny czy prawdziwy?
Coraz częściej zamawiający pomniki decydują się na wybór kamienia sztucznego, a dokładnie kompozytów wykonanych z kruszywa i żywic epoksydowych. Kompozyty zawierają od 70 – 85% naturalnej skały; reszta to żywica, która spaja element sypki. W porównaniu z kamieniem naturalnym kompozyt jest lżejszy oraz bardziej odporny na warunki atmosferyczne: nie ulega zniszczeniu pod wpływem wilgoci, mrozu, promieni UV, nie przebarwia się, nie traci połysku.
Jak wybrać pomnik – co należy ustalić w umowie?
Wybierając pomnik na grób bliskiej osoby przyjdzie nam zadecydować o:
• Wielkości pomnika
• Materiale
• Kształcie, formie architektonicznej
• Napisach
• Akcesoriach uzupełniających
• Otoczeniu grobu
Wielkość pomnika wiąże się z wielkością placu, jakim dysponujemy oraz musi być zgodna z miejscowymi regulaminami i przepisami. Zanim dokonamy wyboru warto sprawdzić, jakie w tym względzie są uregulowania prawne – na pewno można je znaleźć u administratora cmentarza lub zasięgnąć porady miejscowych kamieniarzy.
Dobór materiału jest kwestią bardzo indywidualną, podobnie jak projekt nagrobka. W naszym kraju najczęściej wznoszone są pomniki składające się z poziomej gładkiej płyty oraz tablicy pionowej z informacjami o zmarłym.
Napisy umieszcza się na tablicy pionowej oraz na płycie poziomej. Są to najczęściej: imię, nazwisko, data urodzenia, data śmierci. Czasem dodane jest epitafium. Zamawiający pomnik może wybrać dowolny krój czcionki oraz zadecydować o sposobie wykonania napisów. Do wyboru mamy:
- Piaskowanie (technika stosowana najczęściej; najpierw na ploterze tworzy się projekt napisu a następnie piaskuje się go na kamieniu za pomocą specjalnego urządzenia; litery można pomalować farbą na dowolny kolor lub pozostawić surowe),
- Wykuwanie – to stara technika wykonywania napisów; rzadko stosowana, bo czasochłonna, jednak jakością i estetyką znacznie przewyższa piaskowanie,
- Litery z metalu – napisy z liter odlanych lub wykutych z metali kolorowych (najczęściej mosiądzu) są przyklejane lub mocowane na wkręty do kamienia; bardzo efektowne, ale często padają łupem cmentarnych złodziei.Akcesoria uzupełniające to dodatkowe ozdoby na płytach (krzyże, zdjęcia, grawery laserowe, wazony z kamienia lub metalu, rzeźby itp.).
Na życzenie podczas montowania pomnika wykonywane są prace porządkowo–budowlane wokół grobu, na przykład układanie kostki brukowej, wysypywanie żwirku, nasadzenia drzewek lub krzewów.Wybór pomnika a cena usługi
Koszt postawienia pomnika nagrobnego jest wypadkową wielu czynników. Na pewno należą do nich: - Rodzaj materiału,
- Ilość materiału (wielkość pomnika),
- Forma pomnika (kształty skomplikowane, frezowania, nacięcia podrażają całość),
- Sposób posadowienia,
- Rodzaj i ilość napisów,
- Akcesoria nagrobne, otoczenie grobu,
- Demontaż starego pomnika.
Dodatkowo należy mieć na uwadze koszty pozwoleń cmentarnych – w regulaminach ujęte są stawki za wjazd na teren cmentarza (niektóre nekropolie mają bardzo wysokie opłaty regulaminowe).
Stawianie pomnika jest częścią naszej kultury – to wyraz szacunku, wdzięczności, pamięci, więc nie oszczędzamy i zamawiamy piękne, czasem wystawne budowle. Jednak i tu zachowajmy rozsadek oraz nieco krytycyzmu – pomnik powinien być przede wszystkim solidny i trwały, więc wybierajmy najlepsze materiały oraz sprawdzonych kamieniarzy – wykonawców pomnika.